Om jezelf te bevrijden van stress moeten we eerst weten wat stress is. Stress is een hele normale en natuurlijke reactie op een bedreiging. Als we door de jungle lopen en ineens een leeuw voor ons zien, voelen we ons bedreigd en reageren in een split second om onszelf in veiligheid te brengen. Maar hoe kan het dat we ook stress ervaren als we niet bedreigd worden? Wat is er dan aan de hand en wat moeten we doen?
Vechten, vluchten en bevriezen
Na nature zijn er drie stressreacties: vechten, vluchten en bevriezen. Meestal kiezen we de juiste reactie. Deze is afhankelijk van het soort bedreiging, je persoonlijke voorkeuren en de situatie. Je zult misschien gemakkelijk kiezen voor vechten als je een geweer in je handen hebt. En je vlucht misschien gemakkelijker als er iets is om te schuilen. Tot zover is stress gezond en is er niets aan de hand. Als de bedreiging weg is rusten we uit en hersteld onze balans weer vanzelf.
Illusie
Maar hoe vaak wordt je geconfronteerd met een reële bedreiging? Hoe vaak is dat? Juist, als dat één keer per jaar is dan is dat veel. Maar hoe komt het dan dat we ons regelmatig —misschien wel dagelijks— bedreigd voelen? Hoe komt het dat we ons bedreigd voelen als er geen leeuw voor ons staat? Hoe komt het dat we dagelijks stress ervaren? Waartegen vechten we dan? Waarvoor gaan we op de loop? Waarvoor staan we aan de grond genageld en bevriezen we? Buiten ons is er niets dat ons bedreigd. Waar is dan die bedreiging? Tja… Het zit is ons. Het zijn onze eigen gedachten, onze eigen belemmerende overtuigingen en gewoontepatronen die ons in de weg zitten. Het kan ook zijn dat je eigenlijk reageert op iets dat in je verleden is gebeurd. Je reageert dat niet op iets dat er nu gebeurd, maar op oud zeer of een trauma. Je reageert dan op een herinnering.
Om je te bevrijden van die belemmerende overtuigingen en gewoontepatronen reageren we met onze stressreacties van vechten, vluchten en bevriezen, maar het werkt helaas niet. Meestal wordt het alleen maar erger. Herken je je stressreactie op het moment dat er geen echte bedreiging is?
- Vechten houdt in dat je de oorzaak van het probleem bij de ander (of bij iets anders) legt. Je geeft de ander dan de schuld. Het ligt aan de maatschappij, aan het systeem etc. Je stopt al je energie in het vechten met de ander. Je bent dus niet bezig met het probleem, maar met de ‘vermeende’ oorzaak van het probleem.
- Vluchten houdt in dat je de oplossing van het probleem bij de ander (of bij iets anders) legt. Zonder erbij na te denken idealiseer je de ander of vlucht je in gedachten over een ideale situatie. Dat kan door wegdromen, de ander paaien, of in denken te gaan zitten. Al je energie stop je vervolgens in het bereiken van die ideale situatie. Je bent dus niet bezig met het probleem, maar met de ‘vermeende’ oplossing van het probleem.
- Bevriezen houdt in dat je het probleem niet wilt zien; je ontkent het gewoon en je stopt alle energie in jezelf een rad voor ogen te draaien. Alles beter dan het probleem te onderkennen. Je bent dus niet bezig met het probleem, maar met een eigen gecreëerde werkelijkheid.
De vierde reactie op stress: Face it!
Er is echter nog een vierde: face it (letterlijk: kijk het aan). Het is het erkennen en herkennen van het feit dat je iets als een probleem ervaart. Face it houdt in dat je het probleem erkent en herkent. Je zegt als het ware in je zelf: Ja ik zie een probleem, het ligt op mijn bordje en ik ervaar dat, ik ben er verantwoordelijk voor dat ik het als een probleem ervaar. Je vraagt je niet af waar het vandaan komt, of waar je naar toe kunt vluchten. Je vecht niet en je hecht niet. Het is een stap die tegennatuurlijk lijkt omdat je stopt met het zoeken naar een oplossing voor het probleem dat je ervaart of een uitweg uit je situatie. Het is vooral geen gemakkelijke stap – je kijkt namelijk niet naar buiten, maar naar binnen. Wat je ziet is dat je zelf de oorzaak bent van die stressreactie. Er is geen leeuw.
Mindfulness en neurofeedback
Feitelijk zijn mindfulness en neurofeedback methoden om die vierde reactie te trainen. Om je te bevrijden van die belemmerende overtuigingen en gewoontepatronen reageren we met onze stressreacties van vechten, vluchten en bevriezen, maar het werkt helaas niet. Meestal wordt het alleen maar erger. Om je te bevrijden van stress die van binnenuit komt is daarom nodig te veranderen van binnenuit. Dat doe je niet zomaar, daar is meestal een heel proces voor nodig om je eigen belemmerende overtuigingen te doorzien en te transformeren. Maar het kan wel. Het is jouw persoonlijke proces om in jezelf perspectieven te openen en voorbij je eigen stress te kijken. Bij dit proces kan ik je helpen, door je te begeleiden, je te leren kijken naar je zelf en naar de signalen die je zelf genereert. Het is vooral luisteren naar jezelf.
O ja, als je een echte leeuw tegen komt, vertrouw dan blind op je stressrespons, daar is ie voor.